ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ : ਭਾਰਤ ਦਾ ‘ਟਾਈਗਰ ਮੈਨ’ ਵਾਲਮੀਕ ਥਾਪਰ ਬੀਤੇ ਦਿਨ 73 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਗਏ। ਟਾਈਗਰਾਂ ਦਾ ਦੋਸਤ, ਜੋ ਅਪਣੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਅੰਦਾਜ਼ ਤੇ ਜੀਵੰਤਤਾ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਕੈਂਸਰ ਨਾਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਹਾਰ ਗਿਆ। ਥਾਪਰ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਸਗੋਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵਾਂ, ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਕੇ ਬਾਘਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਿਹਾਂਤ ਕਾਰਨ ਜਿੱਥੇ ਕੁਦਰਤ ਪ੍ਰੇਮੀ ਸੋਗ ਵਿਚ ਹੈ, ਉਥੇ ਹੀ ਕੁਦਰਤ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋਈ ਹੋਵੇਗੀ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ’ਤੇ ਝਾਤ
ਵਾਲਮੀਕ ਥਾਪਰ ਦਾ ਜਨਮ 1952 ਵਿਚ ਇਕ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਾਵਾਨ ਪਰਵਾਰ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਰੋਮੇਸ਼ ਥਾਪਰ, ਇਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਤੇ ਚਿੰਤਕ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਸੀ ਰੋਮਿਲਾ ਥਾਪਰ ਇਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਅਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਅਦਾਕਾਰ ਸ਼ਸ਼ੀ ਕਪੂਰ ਦੀ ਧੀ ਸੰਜਨਾ ਕਪੂਰ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ। ਥਾਪਰ ਅਪਣੇ ਪਰਵਾਰ ਨਾਲ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਾਘਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਪਿਆਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ
ਵਾਲਮੀਕ ਥਾਪਰ ਦਾ ਬਾਘਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਜਨੂੰਨ 1976 ਵਿਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਰਣਥੰਬੋਰ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਜਗ੍ਹਾ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਅਤੇ ਬਾਘ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਬਦਲ ਦਿਤੀ। ਉਹ ਫ਼ਤਿਹ ਸਿੰਘ ਰਾਠੌਰ ਨੂੰ ਵੀ ਮਿਲੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਥਾਪਰ ਨੂੰ ਟਾਈਗਰ ਮੈਨ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਵਾਲਮੀਕ ਥਾਪਰ ਦਾ ਰਣਥੰਭੋਰ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ ਨਾਲ ਡੂੰਘਾ ਸਬੰਧ ਹੈ। ਉਹ ਲਗਭਗ 40 ਸਾਲਾਂ ਤਕ ਇਥੇ ਬਾਘਾਂ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਰਹੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਬਾਘਣੀ ‘ਮਛਲੀ’ ਨੂੰ ਵੀ ਨੇੜਿਓਂ ਦੇਖਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀਕਰਨ ਕੀਤਾ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦਈਏ ਕਿ ਮਾਛਲੀ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਸੱਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਫੋਟੋਆਂ ਖਿੱਚਣ ਵਾਲੀ ਬਾਘਣੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਲੇਖਕ ਤੇ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ
ਥਾਪਰ ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ 40 ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ‘ਲੈਂਡ ਆਫ਼ ਦ ਟਾਈਗਰ’, ‘ਟਾਈਗਰ ਫਾਇਰ’ ਅਤੇ ‘ਦ ਸੀਕ੍ਰੇਟ ਲਾਈਫ਼ ਆਫ਼ ਟਾਈਗਰਜ਼’ ਵਰਗੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਸਨੇ ਬੀਬੀਸੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਚੈਨਲਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਫਿਲਮਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਾਘਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਰ ਪਹਿਲੂ ਅਤੇ ਬਚਾਅ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਨਾਲ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ।
ਵਾਲਮੀਕ ਥਾਪਰ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਇਕ ਬਾਘ ਪ੍ਰੇਮੀ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਇਕ ਯੋਧਾ ਵੀ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਾਨਵਰ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਅਪਣਾ ਜੀਵਨ ਸਮਰਪਤ ਕਰ ਦਿਤਾ। ਵਾਲਮੀਕ ਥਾਪਰ ਨੇ ਕਈ ਵਾਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਾਘਾਂ ਦੀ ਘੱਟਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਾਰੇ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਨੂੰਨ, ਸਮਰਪਣ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਟਾਈਗਰ ਮੈਨ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ’ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਦਿਤਾ। ਉਹ ਭਾਵੇਂ ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਵਿਚਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਬਾਘਾਂ ਦੇ ਦੋਸਤ ਤੇ ਇਕ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਸੰਭਾਲਕਰਤਾ ਵਜੋਂ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
